Iemand vroeg mij eens: hoe luister jij tijdens een begeleidingsgesprek eigenlijk naar het verhaal van de ander? Ik heb lang over deze vraag nagedacht. Hoe luister ik? Deze vraag werd voor mij een geestelijke begeleidingsvraag waarbij ik mijzelf heb begeleid.
Ik ben gaan verkennen hoe ik vanuit de stilte, door op te groeien met dove ouders, het luisteren als spiritueel spoor heb bloot gelegd. Ik ben vertrouwd geworden met de stilte. Een rode draad in mijn leven is een zingeving van horen en spreken. “Ik mag horen”, is voor mij een ijkpunt geworden in het woorden geven aan wie ik ben en aan mijn verlangen. Het besef dat ik mag horen, dat ik mijn stem mag gebruiken om te spreken, dat anderen mij mogen horen, dat ik gehoord mag worden door anderen. Dat mijn ouders er gelukkig om zijn dat ik hoor.
In mij is er een verlangen om mijn eigen stijl van horen te ontplooien. Mijn horen blijkt een luisteren vanuit stilte te zijn. De stilte is me vertrouwd en ik mag in deze vertrouwdheid mezelf worden als horende mens. Dat betekent dat ik steeds opnieuw onbekende aspecten van mijn luisteren mag ontplooien. Zo heb ik al verschillende aspecten van luisteren ontdekt die bij mij passen: in rustig gesprek met anderen, vanuit stilte luisteren, voorbij de woorden luisteren, naar binnen luisteren, de zachte stem beluisteren, de innerlijke stem, ingaan in het hart dat luistert.
Ik ontdek dat mijn horen niet de snelle communicatie van talkshows kan verwerken, noch van bepaalde andere vormen van horen; een harde stem, de snelle prater, de cabaretier, hoorcolleges, politieke debatten. Die wijzen van horen kan ik maar met mate beoefenen, ook al worden ze hoog gewaardeerd in de wereld om me heen. Er is een vervreemding tussen mijn stille en vertragende horen en het luide en snelle horen van de wereld om mij heen.
In het verkennen van mijn verlangen is er aandacht voor heling; hoe ik uit de ontstane vervreemding van mezelf opnieuw mag ontdekken wie ik ten diepste ben, wat mijn bekwaamheden zijn, wat waardevol is, mijn levenszin en mijn verlangens. Gaandeweg blijkt dat mijn horen een talent in zich verbergt dat zich mag ontwikkelen tot een bekwaamheid, waarin het luisteren voorbij de woorden zo essentieel is. Mijn verlangen heeft mij aldus richting gegeven in het worden van wie ik ten diepste ben, met mijn bekwaamheden en zingeving in mijn leven.
Ik heb een artikeltje geschreven over innerlijke zintuigen. Dit thema koos ik niet vanuit een vooropgezette bedoeling, maar al schrijvende ontstond het zo. Ik mijmerde over mystieke thema’s: ieder mens draagt iets kostbaars in zich (Martin Buber); ogen in mijn innerlijk geschetst (Jan van het Kruis); ingaan in het hart dat luistert (Soetra van de barmhartige). Later pas zag ik een verband met hoe de stille communicatie met mijn ouders het spirituele spoor van mijn affiniteit met innerlijke zintuigen heeft blootgelegd. Ik doorschouw en beluister mijn gevoelens met mijn innerlijke zintuigen.
Ik heb gemerkt dat tekenen en schilderen voor mij ook een goede toegang zijn tot mijn innerlijke zintuigen, tot het luisteren naar en gehoor geven aan de gevoelens, gedachten en onzekerheden die mij bezighouden. Deze worden verhelderd door de creatieve vormgeving en doordat de vertragende beweging mij als het ware naar binnen laat luisteren. Creativiteit geeft verheldering, even de tijd nemen om te gaan zitten en middels een eenvoudig teken- of schilderwerk me intuïtief uiteen te zetten met wat mij bezig houdt. Of door te dansen.
Ik heb ontdekt dat ik in een begeleidingsgesprek luister naar de dynamiek van het nog onbekende dat gekend wil worden. De dynamiek van het onbekende eigene. De beweging naar binnen dus, waar je eigen gevoelens, waarnemingen, karakter, verlangens, bekwaamheden het ankerpunt van persoonlijke waardering worden. Luisterend zonder oordeel, zonder nieuwsgierigheid naar de details, maar met een diepe betrokkenheid op de dynamiek die in het verhaal naar boven komt; waar het schuurt, pijn doet, waar je lief tegenover jezelf mag staan, waar vragen leven en waar verlangen gevoeld wordt.
Zo zei iemand tegen mij zei: “Jij luistert naar mijn aandrijvingsmechanisme.” Die persoonlijke en unieke aandrijving is in het leven vaak verborgen gebleven. Wanneer het gezien en gehoord mag worden, dan geeft dat tegelijkertijd verdriet en dankbaarheid: je wordt stil, tranen stromen. Daar gebeurt een mysterie. Dat is ongeweten weten. Intuïtief weten dat het waar is wat je van jezelf ziet en hoort, en er toch nog niets van begrijpen omdat het tegelijkertijd onbekend en toch vertrouwd is. Het onbekende eigene.
Mijn luisteren noem ik nu mystagogisch: begeleiding gevend en ontvangend vanuit het mysterie van wie wij zijn. Ik noem dat mysterie het onbekende eigene. Het is een mysterie omdat je onvermoede mogelijkheden in je draagt die verder reiken dan wat je al weet van jezelf. En toch zijn die mogelijkheden ten diepste van jouzelf.
Petra Galama
galama@spiritwijs.eu
SpiritWijs.eu